Lughaidh wrote:
to me using "conas" + object + verbal noun looks like a Béarlachas, even though it can be found in focloir.ie... I wonder if it can be found in the Gaeltacht literature of the beginning of the 20th century and before (ie. when authors were not influenced by English)...
Examples for
conas + verbal noun in
http://corpas.ria.ie (Corpas Stairiúil na Gaeilge 1600 - 1926)
There are no examples from 17th and 18th century. At least I didn't find one.
The first one I could identify is from 1818:
Seanmóirí Mhuighe Nuadhad I, 1818:
Cionnas slighe an Tighearna d'Ullmhughadh. There are only a few other examples in 19th century:
Machtnuig go Maih air, Padruig Din, 1819:
chun a fhoghlaim cionnas bás maith d'fhaghail.Céad de Cheoltaibh Uladh, Ó Muirgheasa, Énrí, 1824:
Cionnus d'fheidhm bheith id' bhladharnach id' aon faoi ghruaimDruileáil mhíleata faoi conas píce a láimhseáil, 1887:
Druileáil mhíleata faoi conas píce a láimhseáil.At the turn of the century it apparently became more common.
Authors of An Claidheamh Soluis used it quite often, and esp. Peadar Ua Laoghaire did so as well:
Cúrsaidhe an tSaoghail - Éire, Feargus Finn-bhéil, An Claidheamh Soluis, 1899:
Thuig sé cionnus aondacht agus cáirdeachas a sheoladhCúrsaidhe an tSaoghail - Paróisteachas, 1900:
cionnus clú na paróiste d'árdach; cionnus na buachaillí óga agus na cailíní óga do choimeád ag baileAn Ghaedhilg i gCondae Roscomáin, Donnchadh Ua Laoghaire, 1901,
Tá an Ghaedhilg cheana aca, acht iad do mhúineadh cionnus í léigheadh agus do sgríobhadh.Obair an tSamhraidh, An Claidheamh Soluis, 1901:
cionnus an aimsir do chaitheamh i leas na Gaedhilge i rith an tSamhraidh.Sgéalta Thairis, Cú Uladh, An Claidheamh Soluis, 1901:
cionnus ar dtír do leigheas agus ar dteanga do leathnughadh.Cionnus iad do ghlacadh mar is cóirMion-Chaint Cuid II, Peadar Ua Laoghaire, 1902
ní fheadair an duine seo conus í dhíol.Do Ghnó Féin, An Claidheamh Soluis, 1903:
cionnus an gnó a dhéanamh 'n-a cheart, cionnus rudaí a chur ar bun, cionnus rudaí a choimeád ar siubhal. An Coiste Úd, An Claidheamh Soluis, 1904:
cionnus earraidhe a dhéanamh suas go taidhbhseach fáiscithe.An Sean-Léigheann, An Claidheamh Soluis, 1904:
cionnus scéal d'innsint, cionnus amhrán a rádh, cionnus sean-dán d'aithrisAn tAos Óg ar dTúis, An Claidheamh Soluis, 1904:
cionnus a ngustal a chur chun leasa a dtíre duthchais.Peadar Ua Laoghaire, Séadna, 1904
Ba mhaith liom an cleamhnas a dhéanamh ach ná feadar conus cur chuige.
Peadar Ua Laoghaire, Sgothbhualadh, 1904:
CONAS AN OBAIR A DHÉANAMH;
conus Gaeluinn do léighe agus do sgrí'?;
conus an Ghaeluinn do léighe do dhuine a bhí 'na chainteóir Gaeluinneconus múine dhéanamh;
conus snáthín a chur i snáthid;
conus troid a dhéanamh le h-arm áirighthe, etc.
Leabharlann Cheart, An Claidheamh Soluis, 1905:
cionnus 'fhiachaibh a chur ar a gcoistíbh áiteamhla an obair seo a dhéanamh.Toradh na Gaeilge ar Aitheasc agus ar Ghréithribh na nGaedheal, Ó Briain, Liam, Aistritheoir: Ó Murchadha, Tadhg, 1905:
cionnus cúrsa na teangan do stiúrughadh Bean Léigheannta nó Deagh-Chócaire nó Togha agus Rogha agus Togha Eile, Síle Bueren Hahn, aistrítheoir: Máire Nic Shíthigh, An Claidheamh Soluis, 1907
cionnus dinnéar d'ullmhughadhMeasgán Músgraidhe - Cnuasach Beag Sgéalaidheachta, Seosamh Laoide, 1907
bhí fios aca cionnus an chaint do chur i ndiaidh a chéileAr Faithche na hImeartha - An tAos Óg, Ó Donnchadha, Tadhg, 1908
cionnus an báire d'imirt.Cnuasacht Trágha, 1908
cionnas an bheóir do dheunamh.An Dá Theangaidh, Ní Fhaircheallaigh, Úna, An Claidheamh Soluis, 1909
ní thuigid cionnus í do mhúnadh i gceart.Eadhmon De Búrc,Ní Chonaill, Máire, 1909
agus ní raibh a fhios aige cionnas é féin a neartúghadh chuigeSeanmóin agus Trí Fichid I, Peadar Ua Laoghaire, 1909
ná feadair conus a bhéal a dh'éisteachtNiamh, Ó Laoghaire, Peadar, 1910
conus duine chur chun báis le nimhÁrthach an Óir, Sheehan, M. Rev., 1911
cionnus im do dheunamh...
Peadar Ua Laoghaire, Na Cheithre Soisgéil as an Tiomna Nua, 1915:
conas guidhe chun Dé.Liam Ó Rinn, Saothar Fear nDomhain, 1917
agus conas é dheunamh.;
conas filleadh ar an seana-tslighe;